Sygnały autyzmu

Pierwsze sygnały autyzmu mogą pojawić się przed 3 rokiem życia. Zdarza się jednak, że już w okresie niemowlęcym rodzice zauważają, że ich dziecko rozwija się inaczej. Symptomy mogące sugerować zaburzenia ze spektrum autyzmu przyjmują różną postać. Nie istnieje całościowy wzorzec zaburzeń, jednak rodzice powinni zwrócić szczególną uwagę na niektóre zachowania dziecka. Zaniepokojeni rodzice bardzo często pytają, jak rozpoznać pierwsze sygnały autyzmu?

Czy moje dziecko ma autyzm? Rodzice często zadają sobie to pytanie, poszukując informacji w Internecie czy u znajomych. Niektóre charakterystyczne zachowania dziecka mogą wynikać z zaburzeń ze spektrum autyzmu, ale należy pamiętać, że jedynie rzetelna diagnoza, przeprowadzona przez specjalistę, może dać jednoznaczną odpowiedź.

Objawy związane z zaburzeniami mowy

Pierwszym z sygnałów na które rodzic powinien zwrócić uwagę może być brak gaworzenia. Jest to obszar, który warto monitorować, ponieważ zaburzony rozwój mowy może mieć inne podłoże, jednak często zdarza się, że towarzyszy spektrum autyzmu. Poza brakiem początków mowy, może być to także uboga mimika i rzadkie okazywanie emocji. Rodzice dzieci, u których później zdiagnozowano autyzm, często wspominają, że już w okresie niemowlęcym zdarzały się sytuacje gdy dziecko błądziło wzrokiem i sprawiało wrażenie nieobecnego.

Sygnały dotyczące nawiązywania kontaktu z dzieckiem

Symptomy mogące predysponować do zaburzeń ze spektrum autyzmu mogą być widoczne podczas prób zaangażowania dziecka w zabawę lub inne wspólne aktywności, zarówno przez rodziców, jak i rówieśników. Sygnałem mogącym sugerować zaburzenia ze spektrum autyzmu może być brak reakcji dziecka na podawaną zabawkę lub pokazywany przedmiot. Powtarzająca się sytuacja, gdy dziecko nie będzie zainteresowane, powinna skłonić rodziców do zbadania, z czego wynika brak entuzjazmu u dziecka.
Należy zwrócić szczególną uwagę na reakcję dziecka po próbie nawiązania kontaktu uśmiechem lub wypowiedzeniem imienia dziecka. Powtarzający się brak odpowiedzi na te komunikaty, można uznać za niepokojący.

Obserwacja dziecka gdy bawi się samo

Kolejnym aspektem wartym uwagi jest obserwacja w jaki sposób dziecko bawi się gdy przebywa samo. Należy zwrócić uwagę czy zdarzają się sytuacje, gdy zabawa przebiega w ten sam sposób, tą samą zabawką przez wiele godzin.
Zazwyczaj dzieci szybko nudzi zajmowanie się jedną czynnością przez dłuższy czas. Podejrzenia może wzbudzić sytuacja, gdy dziecko dobrze czuje się wykonując rutynowe czynności. Jeżeli dziecko przez kilka godzin wykonuje tą samą czynność, warto porozmawiać o tym ze specjalista.

Równie ważnym symptomem, który może świadczyć o spektrum autyzmu, jest wpatrywanie się w jeden punkt przez długi czas. Dzieci z autyzmem lubią powtarzające się czynności. Może to być wielogodzinne wpatrywanie się w wskazówki zegara, pranie w pralce czy wycieraczki samochodu.

Widoczne symptomy, mogące sugerować zaburzenia ze spektrum autyzmu często zostają zauważone, gdy dziecko zaczyna nawiązywać pierwsze formy kontaktu z innymi.
Niektóre dzieci z autyzmem nie przywiązują się do osób, które cyklicznie pojawiają się w domu. Na pierwszy rzut oka, wygląda to jakby ignorowało przyjazd babci czy cioci, ale w rzeczywistości może to być sygnał zaburzeń.
Warto zwrócić uwagę, czy dziecko niezbyt lubi dotyk lub wręcz nie pozwala dotykać swojej osoby. Rodzice powinni zbadać przyczynę takiego zachowania, a swoje wątpliwości skonsultować ze specjalistą.

Należy również zwrócić uwagę na zachowania stereotypowe, które mogą wyglądać jak machanie rękami bez przyczyny lub kręcenie się w kółko przez dłuższy czas. Zachowania te są dość specyficzne, a rodzice są w stanie zauważyć czy jest to chwilowa zabawa czy cyklicznie powracająca, nieuzasadniona czynność.

Kluczowa jest czujna obserwacja dziecka, możliwość przebywania z nim w zróżnicowanych sytuacjach, dopiero wtedy, gry całościowo występuje kilka sygnałów, rodzic powinien się zaniepokoić.
Można wykorzystać badanie przesiewowe M-chart. Badanie ułatwia oszacowanie ryzyka wystąpienia zaburzeń ze spektrum autyzmu u dzieci.
Należy jednak pamiętać, że grupa ryzyka jest znacznie szersza niż liczba dzieci, u których zostaje zdiagnozowane spektrum autyzmu.

Należy zwrócić uwagę na takie szczegóły jak przywiązywanie się do przedmiotów codziennego użytku. Co prawda większość osób miała w dzieciństwie ulubiony kubek, talerz czy zabawkę, natomiast niepokojącym sygnałem mogą być sytuacje, gdy dziecko akurat nie może z tych przedmiotów skorzystać. Nie powinno reagować nadmiernym gniewem, agresją czy paniką. Każde takie zachowanie może sugerować zaburzenie ze spektrum autyzmu.

U nieco starszych dzieci, które umieją już wypowiadać pierwsze słowa, a mimo tego nie widzą chęci i potrzeby w nawiązywaniu kontaktu i przeprowadzaniu pierwszych prób rozmów, może to być wynikiem pierwszych sygnałów zaburzonych interakcji społecznych.

Zdarza się, że dzieci z autyzmem powielają cały czas usłyszany w telewizji komunikat, np. w formie sloganu reklamowego. Zdania powtarzane są w kółko, bardzo często bez sensu i odpowiedniego kontekstu.

Warto także obserwować nawyki i przyzwyczajenia dziecka. Niepokojąca może być nieadekwatna do sytuacji reakcja, gdy np. ominiemy podczas powrotu do domu charakterystyczne miejsce lub wydarzy się coś nieprzewidzianego, może to być jednym z sygnałów charakterystycznych dla dzieci z autyzmem.

Wszystkie wspomniane wyżej przykłady mogą się pojawić u dzieci z autyzmem, ale są to tylko przykłady zachowań i sytuacji, które ze względu na indywidualność każdego zaburzenia, mogą przybierać zupełnie inną formę i należy je rozpatrywać jedynie w kategoriach wskazówki o tym jak rozpoznać sygnały autyzmu.

Jeżeli Twoje dziecko przejawia nietypowe zachowania i zaobserwowałeś u niego którykolwiek z omawianych pierwszych sygnałów autyzmu, możesz poprosić o skierowanie do placówki oferującej diagnozę, takiej jak Klinika JiM lub skorzystać z prywatnych poradni, aby rozwiać wszelkie wątpliwości.

Spektrum autyzmu charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem zaburzeń, które mogą objawiać się w bardzo indywidualny sposób. Warto mieć na uwadze, że wystąpienie pojedynczych z wymienionych przez nas sygnałów, nie oznacza jeszcze autyzmu, ponieważ trudność diagnozy polega również na wykluczeniu innych, podobnych zaburzeń.