Święta nie dla wszystkich są radosnym i beztroskim czasem. Osoby w spektrum autyzmu i ich bliscy w tym okresie szczególnie często muszą mierzyć się z dodatkowymi wyzwaniami, jakie stawiają przed nimi: tradycja, dalsza rodzina, normy społeczne czy w końcu brak zrozumienia i świadomości dotyczącej spektrum autyzmu. Przygotowaliśmy specjalny poradnik, który pomoże zarówno gościom jak i gospodarzom świątecznych spotkań przygotować się do nadchodzących świąt.

1. (Nie)zmienna rutyna

Nie od dziś wiadomo, że jedną z rzeczy charakterystycznych dla osób autystycznych jest zamiłowanie do rutyny. Święta ją przerywają już od samego rana np. niedzielne śniadanie zamiast, jak zawsze, w piżamie i we własnym domu – jemy odświętnie ubrani w jadalni kuzynki od strony mamy. Dobrym pomysłem jest częściowe zachowanie rutyny np. założenie swojego ulubionego stroju, nawet jeśli ten nie jest galowy. Nie zawsze trzeba zmieniać wszystko – można np. zamiast na cały dzień wybrać się do rodziny jedynie na uroczysty obiad.

2. Barszczyk? Nie, dziękuję.

Nie każdy z nas lubi biały barszczyk lub chrzan. Niektórzy unikają jedzenia pewnych grup pokarmów. Osoby w spektrum też, tylko bardziej. Niektórych ciężko nakłonić do zjedzenia czegokolwiek. U innych pojawia się wybiórczość pokarmowa. Święta to nie czas na poszerzanie kulinarnych horyzontów. Niecodziennych doznań lub sytuacji i tak będzie pod dostatkiem. Najlepiej do niczego nie zmuszać, ani przesadnie nie nakłaniać. Zostawmy osobie autystycznej wybór, starajmy się ją zrozumieć i nie obrażajmy się, gdy nie będzie chciała spróbować świątecznych potraw!

3. Mniej znaczy więcej

Wylewne powitania z najbliższą lub dalszą rodziną mogą być problematyczne. Osoby w spektrum często nie lubią lub wręcz nie pozwalają się dotykać. Jeśli na widok gości nie chcą podać ręki lub uciekają, to lepiej uszanować ich granice i zmienić formę powitania np. na przybicie piątki lub pomachać do siebie nawzajem. Tak, by każdy czuł się komfortowo.

4. Rozmowa przede wszystkim

Pomyśl o świętach jak o ważnym meczu. Nikt przecież nie wychodzi na boisko bez odpowiedniego przygotowania. Święta też będą łatwiejszym doświadczeniem, gdy odpowiednio wcześniej zaczniemy rozmawiać i tłumaczyć jak ten dzień lub dni będą wyglądały. Co będziemy robić? Kogo odwiedzimy? Jaki będzie plan dnia? To pytania na które warto odpowiedzieć jeszcze przed świętami. Dobrym pomysłem jest też pokazanie aktualnych zdjęć osób, które spotkamy w tym czasie. Osobom autystycznym nie tylko pozwoli to oswoić się z nadchodzącą sytuacją, ale też, już w trakcie rodzinnych spotkań, poczuć się pewniej.

5. Bliscy wiedzą więcej

Pewne zachowania osób autystycznych, do których domownicy są już przyzwyczajeni, dalszym członkom rodziny mogą wydawać się niezrozumiałe. Na wspólne świętowanie warto przygotować także rodzinę i znajomych. Tu także zbawienna będzie zwykła rozmowa. Jakich nawyków, zachowań, reakcji mogą się spodziewać? Jak powinni reagować? Co robić, a czego nie? Kiedy i na co zwracać uwagę, a co najlepiej zignorować? Lista kluczowych informacji pozwoli lepiej zrozumieć sytuację i wzajemnie się poznać, a to ułatwi wspólne świętowanie.

6. Tradycja nie zając

Wizyta w kościele, święcenie pokarmów, suto zastawiony stół i kolorowe ozdoby na każdym kroku – wielu nie wyobraża sobie bez tego świąt. Jednak dla osób autystycznych te tradycje i zwyczaje mogą być wyjątkowo trudne. Z jednej strony większość to dla nich niezrozumiałe konwencje. Z drugiej zmiana planu dnia, wielogodzinne siedzenie przy stole, głośne rozmowy lub mieszanina zapachów i kolorów mogą doprowadzić do przebodźcowania. Dlatego zamiast nakłaniać do aktywnego uczestnictwa lepiej uszanować ich granice. Czas na uspokojenie się, bezpieczne rytuały, chwilowe odcięcie od nadmiaru bodźców – mogą okazać się zbawienne i należy to uszanować.

7. Dobra zabawa?

Śmigus Dyngus – choć wielu czeka na to cały rok, są osoby, które nie lubią być polewane wodą. Osoby w spektrum maja tak samo. Tylko bardziej. Często dla nich Lany Poniedziałek nie ma nic wspólnego z dobrą zabawą. Gwałtowne i niespodziewane działania, a do tego silne bodźce – takie jak chłód wody – negatywnie wpływają na osoby szczególnie wrażliwe, czyli m.in. na osoby w spektrum. Jeśli nie wiesz jak zachować się w danej sytuacji najłatwiej po prostu zapytać osobę autystyczną lub jej rodziców bądź opiekunów. To oni znają ją najlepiej, wiedzą czego można się spodziewać i jak należy reagować. Ważna jest empatia i zrozumienie.

I najważniejsze. To, że te święta będą inne nie znaczy, że gorsze. Odpowiednie przygotowania to nie tylko robienie sałatek, czy mycie okien, ale też rozmowa i chęć szukania rozwiązań, które zadowolą wszystkich.  Szacunek, akceptacja i próba wzajemnego zrozumienia to przepis na udane święta. W końcu chyba każdy z nas chce być nie tylko wspaniałym gospodarzem, ale też mile widzianym gościem, gdy role się odwrócą.