Podpisana przez Prezydenta RP ustawa z 7 lipca o świadczeniu wspierającym budzi wiele emocji wśród neuroróżnorodnej społeczności. Cały czas pojawiają się też nowe pytania i wątpliwości o to, czy przysporzy ona więcej szkód czy pożytku opiekunom osób z niepełnosprawnościami. W odpowiedzi na ogromne potrzeby nasi eksperci odpowiadają na najczęściej zadawane nam pytania i wyjaśniają założenia ustawy. 

1. Czy to prawo do dorabiania czy do zarabiania?

Jest to prawo do podjęcia pracy. Przed tą ustawą, świadczenie pielęgnacyjne przysługiwało tylko z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej – teraz ten wymóg został zniesiony. Osoba, która pobiera świadczenie może zarabiać i dorabiać. Rozróżnienie na „dorabianie” i „zarabianie” nie znajduje się w przepisach ustawy. Pozostałe zasady dot. przyznawania świadczenia – tj. na podst. punktu 7 i 8 orzeczenia o niepełnosprawności nie uległy zmianie.

2. Co z osobami po 18 r.ż.? Czy prawo do zarabiania będą mieć opiekunowie tylko małoletnich?

Zgodnie z nowymi przepisami, świadczenie pielęgnacyjne z prawem do pracy będzie dotyczyło tylko opiekunów osób do 18 roku życia. Opiekunowie i osoby z niepełnosprawnościami mogą zdecydować, że pozostaną przy starych zasadach przyznawania świadczenia (to jest: świadczenie pielęgnacyjne dla opiekuna osoby dorosłej bez prawa do pracy) lub starać się o nowe świadczenie – wspierające. Decyzja będzie możliwa do podjęcia po uzyskaniu decyzji ustalającej poziom wsparcia.
Czekamy na ustawę o asystencji – której projekt już istnieje – ponieważ ustalenia tam zawarte powinny określać zakres wsparcia opiekunów osób dorosłych. Liczymy, że rozwiązania tam zawarte pozwolą także opiekunom osób dorosłych podjąć pracę. W szczególności, ze świadczenie wspierające nie jest objęte zakazem pracy.

3. Od kiedy ustawa wchodzi w życie i kogo obejmuje?

Grupy przepisów wchodzą w życie w różnych terminach. Cała ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2024 roku.
Ustawa jako akt prawa krajowego dotyczy wszystkich obywateli polskich i cudzoziemców, którzy spełniają warunki wskazane w ustawie. W szczególności koncentruje się na osobach z niepełnosprawnościami i ich opiekunach.

4. Czy skala oceny jest znana? Czy będzie wprowadzona?

Skala oceny nie jest jeszcze znana. Wcześniejszy projekt nie będzie uwzględniony, ponieważ dotyczył m.in. dzieci – a teraz dotyczy tylko dorosłych. Skala będzie w rozporządzeniu, dzięki czemu będzie ją “łatwiej” zmienić. Nie mamy jeszcze informacji o tym, kiedy zostanie wprowadzona.

5. Czy osoby pobierające inne świadczenia np. emeryci/renciści też mogą pracować/dorabiać?

Uzależnienie świadczenia pielęgnacyjnego od pracy zostaje zniesione. Jeżeli chodzi o wyłączenia, kiedy nie można pobierać świadczenia pielęgnacyjnego ze względu na inne świadczenie – prosimy o indywidualny kontakt w celu przeanalizowania konkretnego, indywidualnego przypadku.
Co do zasady, osoby na emeryturze i pobierający renty mogą podejmować zatrudnienie.

6. Co ze składkami dla rodzica?

Jeżeli chodzi o opiekunów osób pobierających świadczenie wspierające – które nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, aby wspierać dorosłą osobę niepełnosprawną – ZUS będzie opłacał składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i zdrowotne.
Za osobę pobierającą świadczenie pielęgnacyjne wójt, burmistrz lub prezydent miasta będzie opłacał składkę na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, chyba że podlega obowiązkowi ubezpieczenia z innego tytułu – np. podjęcia pracy. Osoby objęte takimi ubezpieczeniami będą zobowiązane złożyć wniosek aby otrzymać ubezpieczenie zdrowotne.

7. Kto zajmie się opieką nad dzieckiem w tym czasie?

Przepisy dotyczące zniesienia zakazu pracy, nie oznaczają konieczności podjęcia pracy. Jest to decyzja rodzica/opiekuna – czy może zapewnić wtedy dziecku opiekę (np. gdy przebywa w szkole, gdy rodzic podejmuje prace zdalną, gdy jest to zlecenie lub umowa o dzieło).

Czekamy też na ustawę dot. asystencji, aby wiedzieć jak będzie wyglądało dalsze wsparcie państwa w tym zakresie.

8. Co z rodzicami w wieku emerytalnym jak np. dziecko odejdzie co ma zrobić rodzic bez wypracowanej emerytury

Składki emerytalne będą opłacane, tak aby rodzic otrzymał emeryturę, jeżeli nie podejmie pracy. Zarówno świadczenie pielęgnacyjne jak i świadczenie wspierające także będzie nadal przysługiwać:

– w przypadku świadczenia pielęgnacyjnego – do ostatniego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpił zgon osoby wymagającej opieki.

– w przypadku świadczenia wspierającego – przysługuje za pełny miesiąc, w którym nastąpił zgon, o ile świadczenie to nie zostało za ten miesiąc wypłacone już osobie z niepełnosprawnością.

9. Czy obowiązują limity w możliwościach zarobkowych przy pobieraniu świadczenia pielęgnacyjnego. Słyszałam o kwocie do 16 000 zł na rok.

Nowa ustawa nie przewiduje żadnych limitów w możliwościach zarobkowych, jeśli chodzi o prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, ani wspierającego. Był to jeden z postulatów Fundacji JiM, który zgłaszaliśmy do osób pracujących nad ustawą.